Duurzame verpakkingen ontwerpen

De totale keten is belangrijk

In de discussie over duurzame verpakkingsmateriaal ligt de focus meestal op het afval, maar wij vinden dat je moet kijken naar de hele keten. Dus ook hoe en waar het verpakkingsmateriaal geproduceerd wordt. Of het met minder kan en je niet te veel lucht vervoert. En wat de bijdrage van de verpakking is: als groente door het verpakken een week langer houdbaar is, ligt daar meer milieuwinst dan het weglaten van foodverpakkingen. En welke afvalverwerking ga je toepassen? Om het overzichtelijk voor je te maken hebben we het Packaging Life Cycle model ontwikkeld.

Strategie ontwerp duurzame verpakkingen

Wat is de beste strategie voor ontwerp van milieuverantwoorde verpakkingen voor jouw merk? Ga je minder verpakkingsmateriaal gebruiken? Of hergebruik stimuleren? Recyclen is populair, maar er zijn meer mogelijkheden. In ons Packaging Life Cycle model zie je in het groen de opties voor verwerking. Welke van de 7 R-en is het meest geschikt?

• RECYCLE: verpakkingsafval opnieuw gebruiken als grondstof.
• REUSE: packaging opnieuw gebruiken, bijvoorbeeld glas met statiegeld.
• RENEW: energie terugwinnen door verbranden van verpakkingsmateriaal.
• REDUCE: minder, kleiner of lichter verpakkingsmateriaal gebruiken.
• REFUSE: ‘slechte’ verpakkingsmaterialen weigeren of overbodig maken.
• RETHINK: nadenken over alternatieve duurzame verpakkingsmaterialen.
• REPAIR: verpakkingen opknappen en hergebruiken in oude of nieuwe functie.

Van Cradle to Cradle naar circulaire economie

In 2002 publiceerden Braungart & McDonough hun boek met de Cradle to Cradle (‘van wieg tot wieg’) theorie, waarbij ze o.a. recycling willen vervangen door ‘upcycling’. Dit als verbetering van de lineaire economie (‘van-wieg-tot-graf’). Inmiddels spreken we vaker over de circulaire economie: gericht op het optimaal inzetten en hergebruiken van grondstoffen in de verschillende schakels van de productieketen.

Belangrijk bij Cradle to Cradle en de circulaire economie is om tijdens het packaging design na te denken over het kunnen scheiden van de componenten van de verpakking na het gebruik, zodat ze daarna weer goed inzetbaar zijn.

Duurzame verpakkingsmaterialen

Karton en papier zijn de meest gebruikte verpakkingsmaterialen, gevolgd door hout, kunststof en glas. Hiervoor zijn volop duurzame alternatieven beschikbaar:

• Karton/papier: kies voor FSC (Forest Stewardship Council) gecertificeerd (voor bosbehoud en bosbeheer met respect voor planten, dieren en lokale bevolking).
• Hout: houtenpallets kunnen met statiegeld worden hergebruikt en snelgroeiend bamboe en palmblad kunnen gebruikt worden als alternatief.
• Kunststof: gerecycled plastic is duurzaam en het aantal PMD (Plastic Metaal Drinkpakken) containers groeit, waardoor scheiden en recyclen makkelijker wordt. Er zijn ook steeds meer biobased kunststoffen.
• Glas: door statiegeld worden veel glazen verpakkingen hergebruikt of via de glasbak gerecycled, verduurzaming kan door dunner glas of vormaanpassingen.
• Metaal: blikken zijn populaire verpakkingen en al duurzaam (95% recycled), verbetering kan door gewichtsbesparing en milieuvriendelijke productie.

Sustainable packaging: monoverpakkingen

Een goede verpakking belandt niet in de natuur en heeft minimale impact op het milieu. Dat doe je door naar de hele keten te kijken, duurzame materialen te gebruiken en na te denken over het afval. Nederland loopt voorop in recycling: papier en karton (87%), glas (86%), kunststof (50%), hout (73%) en metaal/blik (95%). Maar om een verpakking goed te kunnen recyclen moeten de materialen makkelijk te scheiden zijn. Een doosje met venster kan niet bij het oud papier, niet in de PMD bak, dus kan alleen als restafval verbrand worden. Het credo op dit moment is monoverpakkingen: milieuvriendelijke verpakkingen uit één materiaal of uit makkelijk te scheiden materialen, zodat recyclen super makkelijk wordt.

Biologisch afbreekbare verpakkingen

Biologsch afbreekbare verpakkingen worden vaak verward met bio-based verpakkingen. Bio-based geeft aan dat de bron van bio-massa is, bijvoorbeeld van zetmeel, suikerriet of maïs. Biologisch afbreekbare verpakkingen zijn composteerbaar: de verpakkingen worden door bacteriën en schimmels afgebroken en vormen voeding voor bomen en planten. Ze mogen in de GFT-container, maar hier is wel discussie over, omdat sommige biologisch afbreekbare plastics er 12 weken over doen om te composteren, terwijl composteerbedrijven willen dat het binnen 2 weken gebeurt. Ze halen het daarom uit het GFT afval om het alsnog te verbranden.

Biologische inkt, milieuvriendelijke lijm en coatings

Duurzame verpakkingen zijn pas echt goed voor het milieu als niet alleen het verpakkingsmateriaal duurzaam is, maar als de producent ook biologische inkt (zonder zware metalen) heeft gebruikt en als de lijm geen problemen geeft in het proces van recyclen of composteren. Denk ook aan de duurzaamheid van de coating die soms is aangebracht aan de binnenkant van karton als barrière voor lucht of vocht. In plaats van bedrukken van de verpakking, is ook laseren van het product mogelijk, zoals soms gebeurt met fruit (waarbij de informatie in de schil wordt gelaserd). Sommige retailers en consumenten zijn hier heel enthousiast over, er zijn echter ook mensen die denken dat dit fruit beschadigd is (wat niet zo is).

Voorkom ‘Green washing’ en ‘Green design’

De populariteit van duurzame verpakkingen is zo groot, dat er bedrijven zijn die hier een graantje van willen meepikken zonder duurzaam te zijn. Bij ‘Green washing’ worden producten en verpakkingsmaterialen groener of duurzamer voorgesteld dan ze in werkelijkheid zijn. Bijvoorbeeld door niet naar de hele keten te kijken, het onterecht gebruiken van keurmerken en claims als “bio”, “CO2 neutraal” en “milieuvriendelijk”. Of door ‘green design’ met bijvoorbeeld afbeeldingen van groene planten, mooie landschappen of gebruik van kraftpapier kleuren. Kies daarom voor een duurzaam verpakkingsontwerpbureau zoals BTM, wij hebben al 46 jaar ervaring in het ontwerpen, uitwerken en laten produceren van milieuvriendelijke verpakkingen.